Δομή Περιοδοντίου
Η περιοδοντική συσκευή, γνωστή ως περιοδόντιο, αποτελείται από τις ακόλουθες τέσσερις δομές:
- Το φατνίο του δοντιού.
- Την οστέινη επένδυση της ρίζας.
- Τον περιοδοντικό σύνδεσμο.
- Τα ούλα.
Φατνίο
Το φατνίο αποτελεί μία “τσέπη” στη γνάθο που υποδέχεται τις ρίζες του δοντιού. Από αυτήν ξεκινούν οι ίνες του περιοδοντικού συνδέσμου, οι οποίες καταλήγουν στην οστέινη επένδυση της ρίζας. Ο ρόλος του περιοδοντικού συνδέσμου είναι ανεκτίμητος, καθώς:
- Συνδέει τα δόντια με το κόκκαλο των γνάθων.
- Απορροφά τάσεις κατά τη μάσηση, προστατεύοντας τα δόντια από τυχόν κατάγματα.
- Φέρει νευρώνες που προσδίδουν την αίσθηση της πίεσης στα δόντια, ώστε να λειτουργούν αυτά ενιαία σαν όργανο (κατά τη μάσηση).
Με άλλα λόγια, ο περιοδοντικός σύνδεσμος αποτελεί τη «γέφυρα επικοινωνίας» ανάμεσα στους σκληρούς περιοδοντικούς στηρικτικούς ιστούς.
Ούλα
Τα ούλα αποτελούν τη “βιτρίνα του μαγαζιού” ως η μόνη δομή που είναι ορατή στο στόμα. Ο ρόλος τους δεν είναι μόνο αισθητικός αλλά και προστατευτικός, καθώς τα ούλα είναι και αυτά στενά προσκολλημένα πάνω στην οστέινη επένδυση της ρίζας. Στην παρυφή τους εδράζεται μία στενή σχισμή, γνωστή ως ουλοδοντική, η οποία εκκρίνει συνεχώς υγρό με αντιμικροβιακή δράση.
Ο ανατομικός αυτός χώρος είναι δυνατόν, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, να αποικιστεί από βακτήρια, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη λοιμώξεων.
Περιοδοντολογία
H Περιοδοντολογία είναι κλάδος της οδοντιατρικής επιστήμης ο οποίος μελετά το εξειδικευμένο σύστημα ιστών που στηρίζει και διατηρεί τη θέση των δοντιών στις γνάθους.
Στο εξειδικευμένο οδοντιατρείο μας μπορείτε να αναζητήσετε πληροφορίες
για τη διάγνωση και τη θεραπεία κάθε πάθησης
που μπορεί να σχετίζεται με τις παραπάνω δομές.
Ουλίτιδα
Ως ουλίτιδα ορίζεται η παθολογική κατάσταση των ούλων που χαρακτηρίζεται από βακτηριακή λοίμωξη, φλεγμονή και αιμορραγία.
Προκαλείται ως αποτέλεσμα της αμυντικής αντίδρασης του οργανισμού εναντίον των τοξινών που παράγουν τα βακτήρια που αποικίζουν το χώρο της ουλοδοντικής σχισμής. Ο χώρος αυτός μπορεί να εξελιχθεί σε ιδανική κρύπτη για την ανάπτυξη μικροβιακή πλάκας, οδηγώντας σε φλεγμονώδη αντίδραση της παρυφής των ούλων.
Κλινικά, τα υπεύθυνα βακτήρια μπορούν να παρατηρηθούν ως ένα στρώμα μαλακών εναποθέσεων με λευκωπή ή κιτρινωπή χροιά στην επιφάνεια των δοντιών (οδοντική πλάκα). Όταν η μικροβιακή πλάκα παραμένει επί μακρόν προσκολλημένη στην επιφάνεια των ριζών, τότε απορροφά μεταλλικά άλατα και ενασβεστιώνεται. Με αυτόν τον τρόπο, σχηματίζεται κλινικά η οδοντική τρυγία («πέτρα»).
Η τρυγία σε μικροσκοπικό επίπεδο μοιάζει με σφουγγάρι, μέσα στις κρύπτες της οποίας μπορούν να φωλιάσουν τα βακτήρια χωρίς να μπορούν οι τρίχες της οδοντόβουρτσας να τις απομακρύνουν (φαύλος κύκλος). Η υπερουλική αποτρύγωση (ο γνωστός μας «καθαρισμός δοντιών») στερεί από τα βακτήρια το ευνοϊκό αυτό περιβάλλον, δίνοντας τη δυνατότητα στον ασθενή να καθαρίσει τις ριζικές επιφάνειες οι οποίες προηγουμένως δεν ήταν προσβάσιμες για τον ίδιο.
Όταν όμως η στοματική υγιεινή δεν είναι αποτελεσματική ή ο επαγγελματικός καθαρισμός των δοντιών δεν γίνεται σωστά, τότε η μικροβιακή πλάκα συνεχίζει να συναθροίζεται και να αναπτύσσεται στο υποουλικό περιβάλλον, δημιουργώντας τη νόσο ουλίτιδα.
Υπεύθυνος να σας ενημερώσει σε πρωτοβάθμιο επίπεδο για την ύπαρξη προβλημάτων συμβατών με ουλίτιδα είναι ο οδοντίατρός σας.
Σε δευτεροβάθμιο επίπεδο, ο περιοδοντολόγος μπορεί να συνδράμει στην προσπάθεια για διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στη νόσο ουλίτιδα και στη νόσο περιοδοντίτιδα. Η αρχική διάγνωση τεκμηριώνεται μέσω της καταγραφής της πρόσφυσης γύρω από όλα τα δόντια, μέσω της χρήσης ενός απλού περιοδοντικού ανιχνευτήρα. Οι απλές αυτές μετρήσεις, εφόσον αποκλίνουν από το φυσιολογικό, μπορούν να τεκμηριώσουν ή να αποκλείσουν την ύπαρξη σοβαρότερων προβλημάτων με τα ούλα σας, προωθώντας επομένως την πρόληψή τους.
Θυμηθείτε: τα υγιή ούλα δεν ματώνουν ποτέ!Η Εξέλιξη της Ουλίτιδας
Η περιοδοντίτιδα είναι μια λοίμωξη βακτηριακής αιτιολογίας, κατά την οποία τα ούλα και οι βαθύτεροι περιοδοντικοί ιστοί φλεγμαίνουν, αντιδρώντας στη συνάθροιση μικροβιακής πλάκας. Είναι μία σχετικά σιωπηρή χρόνια νόσος, η οποία σπάνια δίνει επώδυνα συμπτώματα.
Η περιοδοντίτιδα προκαλείται από συγκεκριμένα βακτήρια (γνωστά ως περιοπαθογόνα), τα οποία φυσιολογικά ανευρίσκονται σε διάφορα σημεία μέσα στη στοματική κοιλότητα, χωρίς να προκαλούν ζημιά. Όταν οι συνθήκες όμως διαφοροποιηθούν και τα βακτήρια αυτά βρεθούν στο κατάλληλο θρεπτικό περιβάλλον (περιοδοντικός θύλακας) εντός της μικροβιακής πλάκας, τότε πολλαπλασιάζονται ραγδαία με αποτέλεσμα την έξαρση της φλεγμονής.
Τέτοιες συνθήκες ανευρίσκονται συνήθως ανάμεσα στα δόντια, όπου η πρόσβαση με την οδοντόβουρτσα είναι δύσκολη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα μικρόβια συσσωρεύονται και οργανώνονται σε κοινωνίες προσκολλημένες στην επιφάνεια της ρίζας των δοντιών. Αυτές οι κοινωνίες είναι ευρέως γνωστές με τον όρο μικροβιακή πλάκα. Στους βαθείς θυλάκους, η μικροβιακή πλάκα μπορεί να ενασβεστιωθεί με τρόπο παρόμοιο όπως η οδοντική πέτρα, σχηματίζοντας τη λεγόμενη υποουλική τρυγία.
Τα περιοπαθογόνα βακτήρια εντός της μικροβιακής πλάκας και τρυγίας είναι ικανά να παράγουν ισχυρές τοξίνες, οι οποίες διεισδύουν εντός των περιοδοντικών ιστών, ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα παραπάνω έχουν ως επίπτωση τη διαταραχή τοπικά της ομοιόστασης, την οριστική απώλεια μαλακών και σκληρών ιστών και τη διείσδυση των βακτηριακών προϊόντων, αλλά και ολόκληρων των βακτηρίων στην κυκλοφορία του αίματος.
Δεν είναι όλα τα άτομα το ίδιο ευαίσθητα στο να εμφανίσουν περιοδοντίτιδα. Μία πληθώρα παραγόντων μπορεί να καταστήσουν ένα άτομο περισσότερο ευάλωτο στην εμφάνιση και εξέλιξη της περιοδοντίτιδας. Αυτοί είναι:
- Κάπνισμα
- Κακή στοματική υγιεινή/παρουσία υπερουλικής τρυγίας
- Stress
- Έλλειψη βιταμινών/ιχνοστοιχείων
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Κληρονομικότητα
Η περιοδοντίτιδα επομένως είναι μία πολυπαραγοντική νόσος, της οποίας η βαρύτητα διαφέρει από άτομο σε άτομο, βάσει του γεγονότος ότι σε όλους μας οι παραπάνω παράγοντες (Α-Ζ) συνυπάρχουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να τονιστεί, και πάλι, ότι η περιοδοντίτιδα είναι βακτηριακή λοίμωξη και, επομένως, η δραστηριοποίηση και εκπαίδευση του ατόμου σε αποτελεσματικές μεθόδους στοματικής υγιεινής αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά της επιτυχούς θεραπείας.
Αν η εξέλιξη της περιοδοντικής νόσου δεν αρθεί, οι στηρικτικοί ιστοί συμπεριλαμβανομένου και του οστού καταστρέφονται. Τα ούλα αποτραβιούνται, ακολουθώντας την απώλεια σε σκληρούς στηρικτικούς ιστούς, με αποτέλεσμα οι ρίζες των δοντιών να αποκαλύπτονται εντός της στοματικής κοιλότητας (υφίζηση ούλων). Η αθεράπευτη περιοδοντίτιδα αποτελεί σήμερα τη νο1 αιτία για απώλεια δοντιών σε ασθενείς άνω των 40 ετών.
Επιπλέον, στοιχεία δείχνουν ότι η περιοδοντίτιδα φαίνεται να επηρεάζει τη γενική υγεία. Οι τοξίνες των περιοπαθογόνων βακτηρίων διαχέονται στο αίμα, προκαλώντας αγγειακές και ανοσιακές αντιδράσεις και αυξάνοντας τον κίνδυνο για την εμφάνιση καρδιαγγειακών επιπλοκών. Με τον ίδιο μηχανισμό, η περιοδοντίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (προεκλαμψία, γέννηση ελλιποβαρών βρεφών).
Η περιοδοντίτιδα αποτελεί, επίσης, μία συχνή επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη. Ως συνέπεια αυτού του γεγονότος, οι επιστημονικές ενδοκρινολογικές κοινότητες προτείνουν, πλέον, σε όλους τους διαβητικούς ασθενείς να εξετάζονται περιοδοντολογικά, ως τμήμα του ενδοκρινολογικού ελέγχου.
Η περιοδοντική φλεγμονή δεν είναι αναπόφευκτη. Η ανάπτυξη της ουλίτιδας/περιοδοντίτιδας μπορεί να προληφθεί με την υιοθέτηση σχολαστικής στοματικής υγιεινής, παράλληλα με την εφαρμογή συχνών περιοδοντικών ελέγχων. Τα βασικά συστατικά ενός σχολαστικού προγράμματος στοματικής υγιεινής είναι:
- Υιοθέτηση κατάλληλης τεχνικής με την οδοντόβουρτσα, ώστε να απομακρύνεται αποτελεσματικά η μικροβιακή πλάκα που καταλαμβάνει την ουλοδοντική σχισμή γύρω από κάθε δόντι (2x/μέρα).
- Καθαρισμός των διαστημάτων ανάμεσα στα δόντια (όπου η οδοντόβουρτσα δεν επαρκεί), με τη χρήση οδοντικού νήματος ή μεσοδόντιων βουρτσών (1x/μέρα).
- Το οδοντικό νήμα θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν τα δόντια είναι συνωστισμένα, μην επιτρέποντας τη δίοδο μεσοδόντιων βουρτσών οι οποίες θεωρούνται ο πλέον κατάλληλος τρόπος για τον καθαρισμό των διαστημάτων ανάμεσα στα δόντια.
- Το στοματικό διάλυμα αποτελεί συμπλήρωμα και όχι υποκατάστατο του βουρτσίσματος, καθώς διαθέτει ήπια αντιμικροβιακή δράση. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται μετά το βούρτσισμα.
Όταν η μικροβιακή πλάκα παραμένει επί μακρόν προσκολλημένη στην επιφάνεια των ριζών χωρίς να διαταράσσεται από το βούρτσισμα, τότε απορροφά μεταλλικά άλατα και ενασβεστιώνεται. Με αυτόν τον τρόπο σχηματίζεται κλινικά η οδοντική τρυγία. Είναι επομένως σαφές πως, αν διαμέσου της στοματικής υγιεινής η μικροβιακή πλάκα διαταράσσεται καθημερινά σε ικανοποιητικό βαθμό, τρυγία δεν μπορεί να υπάρξει.
Η τρυγία σε μικροσκοπικό επίπεδο μοιάζει με σφουγγάρι, μέσα στις κρύπτες της οποίας μπορούν να φωλιάσουν τα βακτήρια, χωρίς να μπορούν οι τρίχες της οδοντόβουρτσας να τις απομακρύνουν. Η υπερουλική αποτρύγωση (“καθαρισμός”) στερεί από τα βακτήρια το ευνοϊκό αυτό περιβάλλον, δίνοντας τη δυνατότητα στον ασθενή να καθαρίσει τις ριζικές επιφάνειες, οι οποίες προηγουμένως δεν ήταν προσβάσιμες για τον ίδιο.
Περιοδοντίτιδα
Όπως προαναφέραμε, ως ουλίτιδα ορίζεται η παθολογική κατάσταση των ούλων που χαρακτηρίζεται από βακτηριακή λοίμωξη και φλεγμονή. Η φλεγμονή, στα αρχικά της στάδια, παραμένει εντοπισμένη στη ζώνη των ούλων.
Σε πολλές περιπτώσεις όμως, τα βακτήρια μεταναστεύουν σε βαθύτερα στρώματα κάτω από τα ούλα προς το κόκκαλο των γνάθων. Τα ούλα τότε χάνουν τη σύνδεσή τους με τα δόντια, ενώ ο αριθμός των βακτηρίων στο περιβάλλον αυτό αυξάνεται κατακόρυφα. Η όλη φλεγμονώδης διεργασία έχει ως αποτέλεσμα την οριστική απώλεια των ινών του περιοδοντικού συνδέσμου και την τοπική απασβεστίωση του οστού, κατάσταση γνωστή ως περιοδοντίτιδα.
Κλινικά, η διείσδυση της φλεγμονής σε βαθύτερα στρώματα κατά μήκος της ρίζας οδηγεί στη δημιουργία βαθιών περιοδοντικών θυλάκων, που αποτελούν με τη σειρά τους κρύπτες για τα βακτήρια και οδηγούν σε αναζωπυρώσεις της φλεγμονής, που εκδηλώνονται ως ερυθρότητα και πρήξιμο στα ούλα, τα οποία τείνουν να αιμορραγούν κατά το βούρτσισμα. Σε προχωρημένες παθολογικές καταστάσεις, τα δόντια αρχίζουν -εξαιτίας της φλεγμονής- να μετακινούνται σε άλλη θέση και να χαρακτηρίζονται από αυξημένη κινητικότητα, προτού απωλέσουν οριστικά τη στήριξή τους και αποπέσουν.